Optymalizacja leczenia azotiopryną i 6-merkaptopuryną

Tiopuryny w leczeniu nieswoistego zapalenia jelit

Leczenie farmakologiczne nieswoistych chorób zapalnych jelit, w tym choroby Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, często bazuje na wykorzystaniu immunosupresyjnego działania analogów puryn – głównie azatiopryny oraz 6-merkaptopuryny. Pełna ocena skuteczności leczenia pacjenta tiopurynami możliwa jest dopiero po 2-3 miesiącach od rozpoczęcia terapii [1]. W tym czasie ważne jest monitorowanie stanu zdrowia chorego w celu wykrycia wczesnych objawów toksyczności, poprzez określenie stężenia metabolitów leków, zalecane u osób stosujących terapię tiopurynami.

Niepożądane efekty leczenia tiopurynami

Działania niepożądane występują aż u 30-50% pacjentów. W przypadku połowy z nich, konieczna jest znacząca redukcja dawki, wstrzymanie leczenia lub zupełne wyłączenie tej grupy leków [2]. Do niepożądanych efektów toksycznych należą:

• częste: supresja szpiku (niedokrwistość, leukopenia), zaburzenia czynności wątroby, ostre zapalenie trzustki, nudności, wymioty, biegunki, wzrost aktywności transaminaz;
• rzadsze: gorączka, bóle kostne i mięśniowe, żółtaczka zastoinowa, obniżenie ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, wypadanie włosów;
• długoterminowe: zwiększona zapadalność na nowotwory złośliwe, zwiększona podatność na infekcje i związane z nimi powikłania;

Zwiększone ryzyko występowania działań niepożądanych występuje u pacjentów z niewydolnością serca, nerek, żółtaczką, u dzieci i młodzieży, osób w podeszłym wieku a także kobiet w ciąży.

Ponadto, aż 10% społeczeństwa odznacza się niedoczynnością enzymów związanych z metabolizmem tiopuryn, natomiast 1% posiada zupełny brak tej aktywności, co w obydwu wypadkach niesie ryzyko wystąpienia bardzo wczesnej toksyczności [2].

Wszystko to ma wpływ na leczenie – tylko ponad ¼ pacjentów znajduje się w oknie terapeutycznym (odpowiednia dawka leku), pozostali chorzy przyjmują za małą lub za dużą dawkę leku [3]:

Obecne metody monitoringu stanu zdrowia pacjenta, takie jak morfologia krwi obwodowej, aktywności aminotransferaz i funkcji nerek, nie pozwalają na wykrycie wczesnych objawów toksyczności.

Oznaczenie metabolitów tiopuryn – spersonalizowane leczenie pacjentów

Genloxa jako jedyne laboratorium w Polsce oferuje oznaczenie dwóch metabolitów tiopuryn – 6-tioguaniny i 6-metylomerkaptopuryny. Pierwszy z nich odpowiada za efekty terapeutyczne, drugi związany jest z podniesionym ryzykiem hepatotoksyczności. Ze względu na zmienność osobniczą, stężenie metabolitów w organizmie człowieka może być różne. Oznaczenie metabolitów tiopuryn we krwi pacjentów pozwala na maksymalizację efektów terapeutycznych oraz minimalizację ryzyka toksyczności w terapii tiopurynowej nieswoistego zapalenia jelit.

Indywidualna optymalizacja dawki i zapobieganie działaniom niepożądanym:

• pierwszy pomiar po 3-4 tygodniach od rozpoczęcia leczenia
• następne co 2-4 tygodnie w przypadku zmiany dawki i/lub sposobu leczenia

Monitorowanie skuteczności leczenia:

• co 3-4 miesiące w przypadku okresowych nawrotów
• 1-2 razy roku w przypadku trwałej remisji
• po 2-4 tygodniach od włączenia leków wpływających na metabolizm tiopuryn- allopurynol (i inne inhibitory oksydazy ksantynowej), 5-ASA, leki biologiczne anty-TNF

Zamówienie i wykonanie testu

1. zamówienie testu i dokonanie płatności - wykonaj on-line
2. pobranie próbki krwi zgodnie z instrukcją załączoną na Karcie Badania, wypełnienie Karty Badania (pobierz tutaj)
3. zamówienie kuriera po odbiór próbki - kontakt z laboratorium Genloxa
4. odbiór próbki oraz Karty Badania przez kuriera
5. otrzymanie wyniku badania pocztą elektroniczną w ciągu 7 dniu roboczych od rejestracji próbki w laboratorium Genloxa, oryginał przesyłany jest listownie na adres wskazany w Karcie Badania

Znaczenie kliniczne

Po przeniknięciu do komórki azatiopryna (AZA) przekształcana jest do 6-merkaptopuryny (6-MP), która w wyniku złożonego procesu metabolizowana jest do nukleotydu 6-tioguaninowego (6-TGN). Jest on aktywnym metabolitem warunkującym skuteczność leczenia. Jednocześnie dochodzi do przekształcania 6-MP do 6-metylmerkaptopuryny (6-MMP). W zależności od indywidualnych uwarunkowań genetycznych oraz chwilowego stanu fizjologicznego, równowaga pomiędzy wydajnością tych dwóch ścieżek metabolicznych może być znacząco różna.

Monitorowanie wzajemnych stężeń 6-TGN i 6-MMP pozwala na spersonalizowanie leczenia dla każdego pacjenta i indywidualne dostosowanie dawki.

Źródła:

1. Wytyczne WZJG, “Skuteczność leczenia tiopurynami można ocenić po co najmniej 6 tygodniach stosowania stabilnej dawki leku.”
2. D. P. Van Asseldonk, M. L. Seinen, N. K. H. De Boer, A. A. Van Bodegraven, and C. J. Mulder, “Hepatotoxicity associated with 6-methyl mercaptopurine formation during azathioprine and 6-mercaptopurine therapy does not occur on the short-term during 6-thioguanine therapy in IBD treatment,” J. Crohn’s Colitis, vol. 6, no. 1, pp. 95–101, 2012.
3. R. S. Bloomfeld and J. E. Onken, “Mercaptopurine metabolite results in clinical gastroenterology practice,” Aliment. Pharmacol. Ther., vol. 17, no. 1, pp. 69–73, 2003.